Κριτική Θεάτρου | Περλιμπλίν και Μπελίσα • Θέατρο Πορεία
- Έγραψε ο Γιώργος Παπαγιαννάκης
- στις 19/03/2024
Προσιτός και ευανάγνωστος στο ελληνικό κοινό ο Λόρκα βλέπει συχνά τα φώτα της σκηνής. Μια πρακτική που συχνά γίνεται αβασάνιστα και υπό το κράτος μιας στρεβλής εντύπωσης ότι οι ατμόσφαιρες της ανδαλουσιανής υπαίθρου, οι μορφές της και ο κόσμος των πρωτόγονων ενστίκτων που περιγράφει ο συγγραφέας, μαζί με τον λυρικό οίστρο και τα τραγικά μεγέθη αντανακλούν οικείες λογοτεχνικές παραδόσεις και εικόνες φολκλόρ, αποσιωπώντας, από την άλλη πλευρά, μια ιδιοπροσωπία γραφής και ένα διαφορετικό βάθος προβληματικής.
Ο Λόρκα δεν περιορίζεται στο πλαίσιο του λαϊκού ποιητή της νέας ισπανικής τραγωδίας. Τα έργα του βαθιά πολιτικά, και εν πολλοίς ψυχαναλυτικά, εισχωρούν στα άδυτα ενός παλιού, αναχρονιστικού κόσμου, αφήνοντας να ακουστεί η πνιγηρή ηχώ από την εσωτερική κραυγή του καταπιεσμένου ανθρώπου -που και ο ίδιος δανείζεται- ο οποίος ζητά απεγνωσμένα αυτοπραγμάτωση. Ο μεγάλος Ισπανός δημιουργός πέτυχε με τη βαθιά ακτινογραφική πένα του και τις παραστάσεις του θιάσου «La Barraca» το ιδανικό συνταίριασμα της παράδοσης του Χρυσού ισπανικού αιώνα με μια αιχμηρή κριτική σε μια σαπρή πολιτισμική παράδοση, στο ακρότατο περιθώριο της σύγχρονης εποχής.
Το «Περλιμπλίν και Μπελίσα» (1933) δίνει, αρχικά, την εντύπωση ενός ανάλαφρου, διασκεδαστικού έργου προς τέρψη του μεγάλου κοινού. Ο μεσήλικας Περλιμπλίν παντρεύεται την κατά πολύ νεότερή του Μπελίσα, υιοθετώντας απέναντί της μια στάση παράξενα παθητική, και ίσως ακόμα και συμπονετική, με απώτερο σκοπό να εμφυτεύσει στο όμορφο σώμα της ψυχή.
Εν πρώτοις, συγγενές με το «Δόνα Ροζίτα», που γράφτηκε σε ρίμες, με χαρακτήρα αμιγώς φαρσικό και με τη ματιά στραμμένη στο κουκλοθέατρο, το «Περλιμπλίν και Μπελίσα» παρουσιάζει έναν κεντρικό ήρωα που φαίνεται να λοξοδρομεί, παίρνοντας σαφείς αποστάσεις από τον Κριστομπάλ: είναι εμφανής η προσήνεια και ευγένεια του χαρακτήρα του, ενώ προσλαμβάνει και μια διάσταση τραγικού προσώπου, αρκούντως ασύμβατη με τους καθαρόαιμους τύπους της φάρσας.
Ο Λόρκα θεμελιώνει με αυτό το πόνημά του το θέατρο του «αδύνατου» (μη εφικτού), φέρνοντας στο προσκήνιο ένα «σύμπλεγμα» που χάνεται ανάμεσα στον ερωτισμό και τις θρησκευτικές πεποιθήσεις. Επιπλέον, έκδηλες είναι και οι αναφορές του στο προσφιλές του κουκλοθέατρο, οι οποίες μαρτυρούνται ήδη από τον τίτλο. Και, παρά το γεγονός ότι το έργο δεν αφομοιώνεται εξ ολοκλήρου από την τεχνική της φάρσας, αφήνεται, παρόλα αυτά, να εννοηθεί ότι οι ήρωες θα μπορούσαν να προϋπάρχουν ως κούκλες που, αίφνης, ενδύονται μια σάρκινη υπόσταση, αλλά και, αντίστροφα, οι ζωντανοί πρωταγωνιστές θα μπορούσαν να συρρικνωθούν μέσα στο παιγνιώδες περίβλημα των ανδρεικέλων.
Ο Δημήτρης Τάρλοου διατήρησε με συνέπεια τη φυσιογνωμία του έργου, προσβλέποντας σε μια ισόρροπη εναλλαγή λόγου και λυρικών μερών. Η μουσικές του Φοίβου Δεληβοριά διαπερνούν με ευαισθησία το κείμενο του Λόρκα, αγγίζοντας και «μεταφράζοντας» με διακριτικότητα όλο το σώμα του. Εντούτοις, το επαναλαμβανόμενο σκηνοθετικό λαϊτμοτίφ της συνύπαρξης της δράσης με τη μουσική εκτέλεση δείχνει, ενίοτε, να αποδυναμώνει το ένα στοιχείο προς όφελος του άλλου, αφήνοντας μια αίσθηση χαλαρής δραματουργικής βάσης. Η σκηνική δημιουργία και ο ενδυματολογικός κώδικας του Άγγελου Μέντη αποτυπώνουν με εκφραστικό τρόπο την κυρίαρχη ιδέα, της υποδούλωσης της φύσης στους σκοτεινούς μηχανισμούς της κοινωνικής νόρμας και των προσωπικών σκοπιμοτήτων· έχρηζαν, ωστόσο, μιας περαιτέρω εικαστικής οργάνωσης και επεξεργασίας, η απουσία της οποίας μετριάζεται από τις γλυπτικές φωτιστικές δημιουργίες του Αλέκου Αναστασίου.
Οι ερμηνείες, αν και απηχούν σκηνική εμπειρία, εγκαταλείπονται σε σχηματικότητες. Ο Περλιμπλίν του Χρήστου Σαπουντζή αποδίδει έξοχα τις λεπτές αναλαμπές χιούμορ, αλλά προδίδεται στις πιο ποιητικές πτυχές. Η Μαριάννα Πουρέγκα, ως Μπελίσα, παγιδεύεται σε μια σωματικότητα που συσκοτίζει την πολυχρωμία όλων των άλλων εκφραστικών. Η Δανάη Σαριδάκη, ως Μαρκόλφα, κινείται άτονα και γραμμικά σε ένα θέατρο όπου οι τύποι παραμένουν ζωντανοί. Τέλος, η Γιολάντα Μπαλαούρα μεταφέρει με ένα αξιοπρόσεκτα στιβαρό καρατερίστικο στίγμα τις υποδηλώσεις του μητρικού συμβόλου.
«Περλιμπλίν και Μπελίσα» του Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα. Σκηνοθεσία, Δημήτρης Τάρλοου. Θέατρο Πορεία, Τρικόρφων 3-5 Αθήνα 10433, τηλ. 210 8210082. www.poreiatheatre.com