Κριτική Θεάτρου | Για την Ελένη
- Έγραψε ο Γιώργος Παπαγιαννάκης
- στις 30/12/2017
Ακόμα και σήμερα η εκτέλεση της Ελένης Παπαδάκη (1908-1944) αφήνει βαριά τη σκιά της στην ιστορία της πολιτικής και καλλιτεχνικής ζωής του τόπου. Το τραγικό της τέλος, ανάλογο με αυτό του Μέγερχολντ και του Λόρκα, αποδεικνύει περίτρανα πόσο δύσκολο είναι να γίνει καταληπτό το ελεύθερο και πνευματικά ανώτερο υπόβαθρο του μεγάλου καλλιτέχνη μέσα σε παροξυντικές συνθήκες τυφλής βίας, ιδεολογικής ακαμψίας και μισαλλοδοξίας.
Είναι ενθαρρυντικό, τουλάχιστον, ότι νέες γενιές καλλιτεχνών ανακαλύπτουν εκείνες τις λαμπρές σελίδες της καλλιτεχνικής ζωής, όπου οι ηθοποιοί των μεγάλων έργων και ρόλων υπήρξαν προσωπικότητες υψηλής καλλιέργειας, που απολάμβαναν κοινωνική καταξίωση, διαμόρφωναν αισθητική και επιδρούσαν καταλυτικά, ως πρότυπα, στο κοινό και ευρύτερα στην κοινωνία. Γιατί τέτοιου διαμετρήματος καλλιτέχνιδα υπήρξε η Ελένη Παπαδάκη, που το νήμα της ζωής κόπηκε αδόκητα στο απώγειο της καριέρας της, και για την οποία η πνευματική ηγεσία της χώρας θρήνησε με αίσθημα αποτροπιασμού και αγανάκτησης.
Σήμερα, τι θα μπορούσε άραγε να προσφερθεί σαν αντίδοτο σε αυτή τη μνημειώδη αδικία; Το ρομαντικό και γεμάτο θέρμη και συγκίνηση εγχείρημα του Μάνου Καρατζογιάννη με τίτλο “Για την Ελένη”, μια σχεδόν οικεία αναφορά-συνομιλία με τον καλλιτέχνη και, εν τέλει, με τον απελπισμένο και απογυμνωμένο από το μεγαλείο της αξίας του άνθρωπο πριν τη φρικτή εκτέλεση, τι θα μπορούσε να είναι; Σκηνικό μνημόσυνο ή χρονικό; Τίποτα από αυτά, καθώς η προσφορά της Παπαδάκη δεν μπορεί να χωρέσει ούτε σε λέξεις και απολογισμούς αλλά ούτε και στις σελίδες ενός μονολόγου, δίκην ιστοριογραφίας, που θα αποδεικνυόταν θεατρικά ατελέσφορος.
Στο κείμενο του Καρατζογιάννη υπάρχει μια σωστή δοσολογία. Δεν πρόκειται για μάθημα ιστορίας ή για κατόπιν εορτής “πανηγυρικό”. Και το κυριώτερο: καμία απόχρωση πολιτικής θέσης δεν είναι αισθητή. Μπροστά από τον προβολέα τίθεται διαρκώς ο άνθρωπος με εκείνη την απαράβλητη ποιότητα, του οποίου η τραγική μοίρα σαρκάζει την ίδια την ιστορική συγκυρία, μοιάζει να διορθώνει την ιστορία στο επίπεδο της ηθικής. Πρόκειται για μια ιχνηλασία ειλικρινή, απροσχημάτιστη και με το φορτίο της προσωπικής φαντασίας για μια ιέρεια της τέχνης που στάθηκε πέρα και πάνω από τις μικρότητες και τα στεγανά της εποχής της.
Η Μαρία Κίτσου φέρνει στο φως πρόσωπα, γεγονότα αλλά και τα παλλόμενα σε όλη τους την κλίμακα συναισθήματα οδύνης της Παπαδάκη άλλοτε με εκθαμβωτική παρρησία και σθένος, άλλοτε με ειρωνεία και παγωμένο χιούμορ και άλλοτε πάλι με τη δεύτερη φύση της μεγάλης καλλιτέχνιδας, την απαράμιλλη θεατρική φτιαξιά, την τεράστια εκφραστική της παλέτα και το ψυχικό της ηχείο.
Στο ρόλο του εκτελεστή, ο Mάριος Μακρόπουλος δίνει, μέσω της σκηνοθεσίας, μια άλλη εκδοχή. Ο δήμιος είναι ο τελευταίος θεατής αλλά και εκείνος που σκοτώνει τον καλλιτέχνη, χαρίζοντάς του την ίδια στιγμή το διαβατήριο για την αιωνιότητα…
[ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ της Παράστασης]
Κείμενο/Σκηνοθεσία: Μάνος Καρατζογιάννης
Σκηνικό: Γιάννης Αρβανίτης
Κουστούμια: Βασιλική Σύρμα
Φωτισμοί: Κατερίνα Μαραγκουδάκη
Μουσική επιμέλεια: Γιώργος Πούλιος
Μουσική σύνθεση τραγουδιού: Άρης Βλάχος
Στίχοι: Μάνος Ελευθερίου
Φωτογραφίες: Κarol Jarek
Παραγωγή: Αrt Station
Ερμηνεύουν: Μαρία Κίτσου (στο ρόλο της Ελένης) και Μάριος Μακρόπουλος (στο ρόλο του βωβού εκτελεστή της).
Θέατρο : Σταθμός