Blog

Ο Άρης Μπινιάρης διαχειρίζεται τις τραγωδίες με έναν προσωπικό τρόπο. Τόσο στις «Βάκχες» όσο και, τώρα, στον «Προμηθέα Δεσμώτη» οι σκηνοθεσίες του θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν περισσότερο μουσικοθεατρικές επιτελέσεις παρά τεθλασμένες εκδοχές παραδοσιακών φορμών. Σε κάθε περίπτωση, από τη στιγμή που το ηχητικό σκέλος των σκηνικών απόψεών του διαταράσσει σε μεγάλο βαθμό την αναλογικότητα των «κατά ποιόν» μερών της τραγωδίας, αυτό, από μόνο του, συνιστά μια τομή που, τουλάχιστον σε επίπεδο αναπαράστασης, οδηγεί σε άλλες ατραπούς.

Η πλειοδοσία του ως προς το ηχητικό περιβάλλον, σε συνδυασμό με την εφαρμογή τεχνικών (π.χ. τη χρήση μικροφώνου και ηχητικών εφέ), τον εντάσσει στο κάδρο μιας πρωτοπορίας  που τόλμησε να συγκεράσει τη ζωντανή ερμηνεία με πολλά στοιχεία από τη σύγχρονη τεχνολογική παλέτα. Για παράδειγμα, η σχεδόν μόνιμη μουσική υπόκρουση και η χρήση μικροφώνου τύπου ψείρας ανακαλούν πρακτικές του Hans-Peter Cloos (ίδια εργαλειοθήκη ο Γερμανός σκηνοθέτης είχε χρησιμοποιήσει σε έναν «Οθέλλο» του).

   Παρόλα αυτά, ένα υβριδικό ιδίωμα, όπου ανακατανέμονται τα σκηνικά «σημεία», θα μπορούσε κάλλιστα να έχει παράπλευρες απώλειες, με κυριότερη μια σημαντική απίσχναση του ρόλου του λόγου. Ευτυχώς, έως τώρα, στις δημιουργίες του Μπινιάρη κάτι ανάλογο δεν έχει καταγραφεί. Εκείνο που, σίγουρα, είναι εμφανές είναι μια επίπτωση στην αισθητική και στην ερμηνευτική ποιότητα του τραγικού λόγου. Και είναι απολύτως φυσικό, παρά την εν πολλοίς μελετημένη υπαγωγή του σε μια ρυθμική διαλεκτική με την υπόκρουση, κάποια δεδομένη στιγμή να ασφυκτιά και να διεκδικεί το νοηματικό χωροχρόνο του, το δικαίωμά του να ακουστεί ως αυτοτελής αξία και όχι ως αντιστικτική φωνή. Ο Γιάννης Στάνκογλου, ως Προμηθέας, απέδειξε ότι διαθέτει στιβαρά εκφραστικά μέσα και υποκριτικό εκτόπισμα, κατορθώνοντας, μέσα στην ακινησία του, να μεταπλάσει σε ερμηνεία βάθους αυτό που έξοχα περιέγραψε ο Η. D. F. Kitto, τη «δραματοποίηση όχι γεγονότων αλλά συγκινήσεων». Το γεγονός, όμως, ότι παρέμεινε προσδεδεμένος σε μια μονοδιάστατη εκφορά λόγου, πέρα από επιμέρους κλιμακώσεις και αποσυμπιέσεις εντάσεων, οφείλεται, κατά κόρον, στην εξουθενωτική αναμέτρησή του με το περιρρέον ηχητικό τοπίο.  Ενδεχομένως, η λειτουργία του χορού να αποδείχθηκε πιο ευάρμοστη σε σχέση με το sound designing της παράστασης. Μοναδική αντινομία η αρχαϊκή λιτότητα που εξέπεμπε και που συγκρουόταν εκκωφαντικά με τις εξπρεσιονιστικού ύφους φιγούρες που παρήλαυναν στην ορχήστρα. Αυτή η ασυμμετρία των αισθητικών φάνηκε να συμπαρασύρει και την απόδοση της Ιούς (Ηρώ Μπέζου), που αποκρυσταλλώθηκε περισσότερο ως ένα εντυπωσιοθηρικό μυθολογικό icon, παρά ως μέσο για να επιταθεί και να κατανοηθεί το δράμα του κεντρικού ήρωα.

   Ωστόσο, το μεγαλύτερο διακύβευμα αυτής της αισχυλικής τραγωδίας παραμένει η κατεύθυνση προς την οποία θα επιλέξει ο εκάστοτε δημιουργός να κοιτάξει σε σχέση με το τελικό μήνυμα. Και παρότι συνηθίζεται να περιγράφεται ως η τραγωδία της πάλης ανάμεσα στην ελεύθερη βούληση και στην εξουσία, στην πραγματικότητα είναι η τραγωδία της πάλης ανάμεσα στην ελεύθερη βούληση και στην αυθαιρεσία της εξουσίας. Άλλωστε, είναι ο ίδιος ο μύθος που υπαγορεύει ότι πρώτος ο Προμηθέας συνεισέφερε στην εγκαθίδρυση της ηγεμονίας του Δία. Ως εκ τούτου, απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή όταν διαγράφονται από τα συμφραζόμενα της μετάφρασης και της σκηνοθεσίας διάφορες αποχρώσεις κριτικής για την έννοια της εξουσίας με στόχο το κέντρισμα του θυμικού της κερκίδας.

   Είναι προφανές ότι ο Άρης Μπινιάρης επιχειρεί να συσχετίσει τη ροκ αύρα που αποπνέουν πολλοί μυθολογικοί ήρωες με την οργάνωση αντίστοιχων ηχητικών τοπίων. Η σθεναρή παρουσία του ήχου λειτουργεί ως μηχανισμός αποϋλικοποίησης των οπτικοποιημένων στοιχείων της σκηνής, διαδικασία κατά την οποία το οπτικό μέρος «αφουγκράζεται» το ηχητικό και το ηχητικό «βλέπει» τη σκηνική εικόνα. Είναι, όμως, εξίσου προφανές ότι μια τόσο ενδιαφέρουσα εργασία επάνω στο αρχαίο δράμα χρήζει περαιτέρω προσεγγίσεων, ερευνητικών και αισθητικών, καθώς και μιας μετουσίωσης της διαλεκτικής εικόνας-ήχου σε ένα αρτιμελές νόημα. Αυτή είναι και η προϋπόθεση προκειμένου να καταστεί ο ήχος ουσιαστικό «σημείο» της σκηνικής πραγματικότητας και ο τραγικός λόγος να μην προσομοιάζει με οπερατικό λιμπρέτο.

Μετάφραση: Γιώργος Μπλάνας

Σκηνοθεσία: Άρης Μπινιάρης

Μουσική Σύνθεση: Φώτης Σιώτας

Σκηνικά: Μαγδαληνή Αυγερινού

Κοστούμια: Βασιλική Σύρμα

Σχεδιασμός φωτισμών: Αλέκος Αναστασίου

Χορογραφίες: Εύη Οικονόμου

ΔΙΑΝΟΜΗ

Προμηθέας: Γιάννης Στάνκογλου

Κράτος: Άρης Μπινιάρης

Βία: Κωνσταντίνος Γεωργαλής

Ήφαιστος: Δαυίδ Μαλτέζε

Ωκεανός: Αλέκος Συσσοβίτης

Ιώ: Ηρώ Μπέζου

Ερμής: Ιωάννης Παπαζήσης

ΧΟΡΟΣ (Αλφαβητικά)

Αντριάνα Αντρέοβιτς

Δήμητρα Βήτα

Φιόνα Γεωργιάδη

Κατερίνα Δημάτη

Γρηγορία Μεθενίτη

Νάνσυ Μπούκλη

Δώρα Ξαγοράρη

Λεωνή Ξεροβάσιλα

Αλεξία Σαπρανίδου

Μουσικός επί σκηνής: Νίκος Παπαϊωάννου (Βιολοντσέλο, effects)

Παραγωγή: Θέατρο Πορεία

Συμπαραγωγή: ΔΗΠΕΘΕ Κρήτης