Έχει γίνει “κοινός τόπος” για σύγχρονους ή νεόκοπους δραματουργούς το ιψενικό λυσάρι. Μετά από 160 και πλέον χρόνια η θεατρική γραφή φαίνεται να επανέρχεται με θρησκευτική ευλάβεια στην πεπατημένη των ερωτικών τριγώνων, της κληρονομικότητας, του Freud και της ψυχανάλυσης, των πολιτικών παρατηρήσεων, των εξαντλητικών -μέχρι τελικής πτώσης- διαλόγων. Αν και το σκηνικό τοπίο, κυρίως το αγγλοσαξωνικό, φέρνει κάτι από τη σφραγίδα του εγκλεισμού και της ερήμωσης, που κομίζει η παράδοση του παραλόγου και που επεκτείνεται βαθιά μέχρι τις ζωές των προσώπων, παρ’όλα αυτά, οι ίδιες οι τεχνικές ανακυκλώνονται ωσάν ο χρόνος να έχει σταματήσει ή να επικρατεί γενικευμένο έλλειμμα έμπνευσης.

Ο ιψενισμός καλά κρατεί λοιπόν, σχεδόν βασανιστικά και εκνευριστικά απροκάλυπτα από τη στιγμή που δεν διατίθεται άλλος πρόσφορος τρόπος περιγραφής της σύγχρονης εποχής και μιας εναλλακτικής διατύπωσης των προβλημάτων της.

Η μεγάλη διαφορά είναι ότι ο Ίψεν είχε υπαγάγει τα κοινωνικά περιβάλλοντα σε μια τεράστια φιλοσοφική κιστέρνα σε σημείο που η δράση, σχεδόν πάντα με όχημα τους διαλόγους και το ψυχολογικό υπόβαθρο, να είναι κάτι πέρα και πάνω από απλή κατάσταση και τα πρόσωπα κάτι πέρα και πάνω από πρόσωπα δράματος, εντός της περιοχής των συμβόλων. Οι εναλλαγές στα έργα του ανάμεσα στον ρεαλισμό, τον συμβολισμό, την ποιητικότητα και το μεταφυσικό σε μια συμπαγή σύνθεση χωρίς λογικά ή αισθητικά κενά και παραμορφώσεις είναι μνημειώδης. Ακόμα περισσότερο αξιοθαύμαστο είναι το γεγονός ότι οι ιδέες του έβρισκαν ζωτικό χώρο να αναπνέουν και να διατρανώνονται αλώβητες ακόμα και μέσα στις πλέον παράξενες και νοσηρές ατμόσφαιρες. Όμως όλη αυτή η δραματουργική μαστοριά είναι μοναδική και ανεπανάληπτη και πηγάζει από τα έγκατα μιας πολύμορφης διεισδυτικής σκέψης.

Βλέποντας κανείς το έργο του Danid Hare “Φεγγίτης” στο Θέατρο “Εμπορικόν” (σκηνοθεσία Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης), διαπιστώνει τις σαφείς αναφορές του συγγραφέα μόνο που εδώ όλα μοιάζουν κοντόφθαλμα και αποστειρωμένα. Πολιτική κριτική για τον καπιταλισμό, έτσι όπως εκφραζόταν στα μέσα της δεκαετίας του ’90, ως ιδανικό μοντέλο ικανό να συντρίψει την καλή προαίρεση των ταπεινών ιδεολόγων-ιδαλγών και αλτρουϊστών της ζωής, φορεμένο σε μια διαλεκτική δωματίου, με μια καλλιέπεια τέτοια που να προδίδει πως ο σύγχρονος άνθρωπος αξιοποιεί τον πολιτισμό του με τραγικό τρόπο για να αρθρώσει τα πολλαπλά αδιέξοδά του. Παρά τις καλές προθέσεις του Hare, το εγχείρημα ξεφεύγει στην αδολεσχία και τους μηρυκασμούς, αφήνοντας μόνο ελάχιστες διασαφητικές διόδους ερμηνείας της ψυχολογικής βάσης των προσώπων. Η επενέργεια όλης αυτής της άτσαλης διαλεκτικής μετεωρίζει το κέντρο βάρους της προβληματικής, που τελικά αφομοιώνεται μέσα από διαλόγους της καθημερινότητας και χολλυγουντιανά μελό υποκριτικά ιδώματα.

Οι προσπάθειες των ηθοποιών Δημήτρη Καταλειφού, Λουκίας Μιχαλοπούλου και Μιχάλη Πανάδη υπηρετούν ένα έργο που δεν καταφέρνει να “μιλήσει” στην πλατεία του θεάτρου καθώς οι χωροχρονικές συντεταγμένες του είναι εξόφθαλμα ανεπίκαιρες. Σήμερα ένας ιδεολογικός αγώνας, έτσι όπως εδώ αποδίδεται, μοιάζει σχεδόν πολυτέλεια και χαρακτηριστικοί τύποι όπως του ορκισμένου καπιταλιστή Τομ φαίνεται να έρχεται από ένα παρελθόν που είτε ασυναίσθητα απωθείται είτε έχει, τουλάχιστον για τον μέσο Έλληνα θεατή, περιέλθει στη λήθη. Σε συνθήκες οικονομικής ανέχειας και παγκόσμιας ανασφάλειας και ανισορροπίας το προσωπικό δράμα του απελπισμένου κεφαλαιοκράτη και ο αναχωρητισμός της πρώην ερωμένης του δεν καταφέρνουν να εκπέμψουν μια καθολικότητα, οι προσωπικοί διαξιφισμοί, τα μύχια πάθη και οι ευφάνταστες, θεατρικές εξομολογήσεις κινούνται μακριά από τις ζέουσες ανάγκες ενός νέου κοινού που, αναπόφευκτα, έχουν διαμορφώσει οι εξελίξεις της τελευταίας κρίσιμης δεκαετίας. Συν στην παράσταση η όμορφη περιγραφική μουσική (Μίνως Μάτσας) και η σκηνική δημιουργία (Αθανασία Σμαραγδή) που “δαμάζει” τη σκηνή του “Εμπορικόν” προσαρμόζοντάς την στα μεγέθη του κλειστοφοβικού χώρου του έργου.

[ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ της Παράστασης]

 Μετάφραση:Μιρέλλα Παπαοικονόμου
Σκηνοθεσία:Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης
Σκηνικά : Αθανασία Σμαραγδή
Κοστούμια : Μαρία Κοντοδήμα
Mουσική Σύνθεση: Μίνως Μάτσας
Σχεδιασμός Φωτισμών : Αλέκος Γιάνναρος
Βοηθός Σκηνοθέτη : Έλενα Σκουλά
Βοηθός Σκηνογράφου : Γιώργος Θεοδοσίου

Πρωταγωνιστούν : Δημήτρη Καταλειφός, Λουκία Μιχαλοπούλου, Μιχάλης Πανάδης

Θέατρο Εμπορικόν