
Κριτική Θεάτρου | Από πρώτο χέρι
- Έγραψε ο Γιώργος Παπαγιαννάκης
- στις 19/10/2016
Το “Από πρώτο χέρι – Μια παράσταση για τα καπνά” της Γεωργίας Μαυραγάνη, σε παραγωγή του Μικρού Θεάτρου Αγρινίου, που παρουσιάζεται στο Θέατρο Θησείον – Ένα Θέατρο για τις Τέχνες είναι μια performance που στηρίζεται σε ντοκουμέντα χωρίς να είναι θέατρο-ντοκουμέντο. Κι αυτό γιατί α. η performance ως είδος συμπεριλαμβάνει τη χρήση μεικτών μέσων χωρίς να ταυτίζεται απαραίτητα με το θ.-ντοκουμέντο β. το θ.-ντοκουμέντο εγείρει άλλης τάξεως ζητήματα, με πρώτο και κύριο την παρέμβαση της θεατρικής συνθήκης, ήτοι του αναπαραγωγικού μέσου της υποκειμενικότητας του ηθοποιού που αναπόφευκτα παραμορφώνει την αυθεντικότητα του ιστορικού γεγονότος, και από εκεί και πέρα ο βαθμός εξυπηρέτησης του ιστορικού γεγονότος ως τέτοιου, στη διαδικασία σκηνικής αναμετάδοσης και αναπαραγωγής του, ορίζει τελικά -και κατά περίπτωση- αν έχουμε να κάνουμε με όρους θ.-ντοκουμέντου, πόσο μάλλον που εδώ έχουμε πλείστες όσες διογκώσεις (ευθείς ή υπαινικτικούς κωμικούς τόνους, έντονη μιμική και σωματικότητα -αν και με διαφωτιστικά ψήγματα μπρεχτικού Gestus- και κάποια μικρή δόση διάδρασης) γ. θεματολογικά ακουμπά περισότερο στο πολιτικό θέατρο (είναι σαφής η πολιτική στόχευση) δίκην ρετροσπεκτίβας αλλά και με χαρακτηριστικά επικαιροποίησης (λέγοντας πολιτικό θ. ουδόλως υπονοούνται τα ιστορικά μοντέλα τύπου Πισκάτορ κλπ, καθώς αυτές οι φόρμες ανήκουν πλέον στην επεξεργαστική μνήμη του σύγχρονου καλλιτέχνη και θα ήταν άτοπο να αποδοθούν σήμερα αυτούσια). δ. η λειτουργία του χρονολογίου στην ενότητα των ιστορικών γεγονότων είναι αποσπασματική, σχηματική ή επιμέρους κομβική, έτσι που η ιστορική καταγραφή -εν προκειμένω οι σταθμοί του αγώνα της ελληνικής καπνεργατικής τάξης- να καλύπτει μεγαλύτερη έκταση προκειμένου να χτίσει γέφυρες με το σήμερα στερώντας τη δυναμική του εκάστοτε εξεταζόμενου ντοκουμέντου.
Είναι λογικό οι περιφερειακοί θεατρικοί οργανισμοί να ανταποκρίνονται στις ιδιαίτερες παραδόσεις, στα αιτήματα και τις παρακαταθήκες των τοπικών κοινωνιών, στις οποίες πρωτίστως απευθύνονται, ως καλλιτεχνικοί φορείς σε ευθεία αναφορά με το ιστορικοκοινωνικό γίγνεσθαι. Είναι επίσης εξίσου ενδιαφέρον το ίδιο το κοινό να διακατέχεται από την αίσθηση ότι το θέατρο συνιστά μια ζώσα τέχνη που το αφορά με τρόπο άμεσο και να καθίσταται ένα ενεργητικό μέσο άρθρωσης λόγου και άσκησης κριτικής καθώς κι ένας μεγενθυντικός φακός παρατήρησης και μεθερμηνείας του ιστορικού, πολιτισμικού, ατομικού ή συλλογικού βιώματος. Όλα αυτά τα στοιχεία ενυπάρχουν στο εγχείρημα της Γεωργίας Μαυραγάνη που επιχειρεί να ανασύρει στην επιφάνεια μνήμες από τις κοινωνικές επιπτώσεις της ανάπτυξης της καπνοκαλλιέργειας στην Ελλάδα, μέχρι τη σύσταση των συνδικαλιστικών οργάνων, τις διάφορες φράξιες τους, τα αιματοβαμμένα απεργιακά κινήματα με αποκορύφωμα εκείνο του ’36, την έλευση της μηχανής ως υποκατάστατο του εργατικού δυναμικού, τον εκφυλισμό της τάξης των καπνεργατών μέσω των κρατικών επιχορηγήσεων και της “αλλοδαπής εργασίας”. Εντούτοις, είναι πρόδηλη η πρόθεση καταγραφής του ιστορικού πλαισίου σε μετριασμένες, “χωνευτικές” δόσεις, έχοντας εν πρώτοις ως αποδέκτη ένα κοινό που θα πρέπει ενδεχομένως να αναπολήσει, να συγκινηθεί ή και να προβληματιστεί “τόσο όσο”, εφόσον ο υπολανθάνων τόνος ελαφρότητας ή κι ενίοτε ιλαρότητας που διαπνέει τη σκηνική δράση απευθύνεται στα ανώτερα στρώματα του θυμικού του, αποσείοντας μια πιο παρεμβατική επιδραστικότητα των όποιων αιχμηρών ή και ζοφερών ιστορικών καταθέσεων.
Σε επίπεδο ερμηνείας ξεχωρίζει η περιγραφική, μπρεχτική τεχνική της Κατερίνας Καραδήμα, φιλότιμη και με συμμετοχικό οίστρο η παρουσία της Μαντώς Κεραμυδά ενώ πιο υπογραμμιστική, χρήζουσα περαιτέρω εσωτερικού σθένους, αποδεικνύεται η συμβολή της Δανάης Σπηλιώτη. Τα σκηνικά (Λίλη Κυριλή) σηματοδοτούν με τρόπο λιτό αλλά εύγλωττο το κοινωνικό και ιστορικό περιβάλλον ενώ οι φωτιστικές δημιουργίες (Τάσος Παλαιορούτας) αποδίδουν με ζωντανές σκιάσεις και ανάγλυφες επιφάνειες τις ανάλογες ψυχολογικές ατμόσφαιρες και την ένθεση της σκηνικής δράσης στη σχεδόν μεταφυσική λειτουργία της μνήμης.
Από πρώτο χέρι – Μια παράσταση για τα καπνά
Θέατρο Θησείον – Ένα Θέατρο για τις Τέχνες
Τουρναβίτου 7, Ψυρρή τηλ. 210-3255444